Je moet altijd beleefd luisteren naar de mensen, was de goede raad die mijn moeder, mijn vader, mijn grootvader en zowat elke leraar me in mijn jonge jaren meegaf. En ook ik geef deze raad aan mijn kinderen mee. Maar laten we die vorm van wellevendheid even onder de loep nemen. Het is – wanneer we er even over nadenken – niet echt een zo goede raad. Tenminste, niet indien u hem enkel naar de letter interpreteert.
Waarom beleefd luisteren onbeleefd is
Gewoon zitten en luisteren, zo nu en dan eventjes knikken en instemmend brommen. Dat is zowat de standaard definitie van beleefd luisteren. Zwijgen en ondergaan. Zo zien de meesten van ons het. Maar laat net dat nu verschrikkelijk onbeleefd zijn.
De beleefdheid, zo ontdekken we gaandeweg, zit hem in het luisteren. Dan bedoelen we niet de woorden over ons heen laten komen, maar ‘begrijpend luisteren’. Actief luisteren wordt wel eens gezegd. Maar dat is gewoon beleefd luisteren. Die vlag dekt de lading niet. Actief luisteren is een begrip uit de communicatie leer. Er bestaan immers tal van technieken die u kan aanleren om de indruk te geven dat u aan het luisteren bent.
Die technieken verbrodden het spel. U hoeft helemaal geen technieken aan te leren. Meer nog, al die technieken zullen u eerder hinderen dan helpen. Ze zijn gericht op uw gedrag en niet op uw activiteit. Begrijpend luisteren is echt heel eenvoudig. Al wat u moet doen is uw eigen denken even stil zetten, horen wat er gezegd wordt en vervolgens proberen mee te gaan in die denktrant. En toch is het moeilijk.
Waarom is begrijpend luisteren zo moeilijk
De definitie is natuurlijk vlot te begrijpen. Gewoon meedenken. Horen en begrijpen wat de ander zegt. Hoe moeilijk zou dat kunnen zijn? Wel, probeer het eens. U zal snel merken dat u toch wel voor enkele uitdagingen komt te staan. Laten we samen de drie belangrijkste uitdagingen even bekijken die beleefd luisteren tot zo een moeilijke opdracht maken.
1 Wat u zelf wil zeggen
De grootste uitdaging is natuurlijk datgene wat u zelf wil zeggen even opzij te schuiven. Beleefd luisteren wil zeggen dat u de ander voorrang geeft. Dat heeft bovendien nog een extra voordeel. Indien u de ander laat uitspreken, zal hij of zij nadien ook meer geneigd zijn naar u te luisteren.
Er is een eenvoudige manier om enerzijds zelf goed te leren luisteren en anderzijds die luisterbereidheid bij anderen te verkrijgen. In communicatie trainingen wordt dit een ‘controle mechanisme’ genoemd.
Het werkt als volgt; u luistert en – nadat de ander is uitgesproken – vat u samen wat u begrepen heeft in uw eigen woorden. U doet dit in de vorm van een vraag; “zoals ik het begrepen heb zegt u….. Heb ik dat goed begrepen?” Of, natuurlijk, uw eigen variant hierop. Hetgeen u absoluut niet mag doen – op dat moment – is enige vorm van oordeel laten doorklinken in uw vraag.
Zo bereikt u twee zaken. Vooreerst geeft u aan dat u echt geluisterd heeft. Hiermee zal u luisterbereidheid van de ander bekomen. Ten tweede controleert u of u de zaken niet fout geïnterpreteerd heeft. U geeft uzelf en de ander zo de kans om correct te communiceren, op basis van wat er echt gezegd en bedoeld werd. Dat is echt beleefd luisteren.
Pas nadat u samen akkoord bent gegaan over hoe u de boodschap van de ander moet begrijpen, kan u zelf zeggen wat u wil vertellen. U kan dit evident niet constant doen. Dan wordt u een soort papegaai. Maar op belangrijke momenten in de conversatie, is dit een bijzonder effectieve manier om het gesprek op een juiste manier vooruit te stuwen. Probeer dit eens wanneer u in een discussie over wat dan ook verzeilt geraakt. U zal merken dat het wonderen kan doen.
2 Uw eigen ervaringen en inzichten
U heeft een eigen ervaring en uw eigen inzichten. En wat u zelf denkt, staat soms haaks op datgene wat de ander wil vertellen. Het is een menselijke reactie om direct met tegenargumenten te komen, wanneer u iets hoort dat niet strookt met wat u denkt.
In plaats van te luisteren, beginnen we in gedachten tegenargumenten op te bouwen. We missen een groot deel van wat de ander zegt. Indien u de moed kan opbrengen om de ander te laten uitspreken, omdat u bijvoorbeeld een cursus actief luisteren volgde, dan nog heeft u niet echt geluisterd naar wat er verteld werd.
Dat staat dus ver van beleefd luisteren. Al heeft u de ander niet onderbroken, u heeft niet echt begrijpend geluisterd. Uw eigen denken even stop zetten is moeilijk. Het vergt actief oefenen. Er is geen training voor nodig. Neem gewoon zo nu en dan even de beslissing om dit te oefenen. Oefen het bij uw partner, uw kinderen, vrienden, familie… Het zal u veel opleveren op gebied van dankbaarheid, erkenning en uw relaties versterken. U leert er bovendien een belangrijke vaardigheid mee aan, zonder training of kosten.
3 uw veronderstellingen
We hebben nogal eens de neiging om te voorspellen wat anderen gaan zeggen. We horen enkele woorden of enkele zinnen. Vervolgens veronderstellen we wat de ander gaat zeggen. Onze reacties zijn vaker geïnspireerd op wat we denken dat de ander gaat zeggen of gezegd heeft, dan op wat er werkelijk gezegd werd. (kijk even naar eender welk politiek debat, ik durf wedden dat u dit gegeven kan ontdekken binnen de vijf minuten).
Echt beleefd luisteren wil zeggen dat u uitgaat van wat de ander echt gezegd heeft. En al doen we dit voorspellen quasi automatisch en merken we zelf zelden op dat we niet luisteren, toch is het iets wat u eenvoudig kan leren. U kan bijvoorbeeld het controle mechanisme uit punt 1 gebruiken, zo ontdekt u wanneer u op basis van een veronderstelling reageert.
Maar u kan ook uw intimi vragen om telkens u – volgens hen – op een veronderstelling reageert (wanneer u dus volgens hen een verkeerde interpretatie gebruikt) u daarop te wijzen. Spreek dit per gesprek af. U zal uzelf verbazen over hoe vaak u op basis van veronderstellingen gaat reageren. Of erger nog, hoe vaak u anderen onderbreekt vanuit de veronderstelling dat u al weet wat men gaat zeggen. (dat is niet echt beleefd luisteren).
Oefenen in beleefd luisteren
Indien u enkele weken lang uw best doet om deze zaken bewust te oefenen, dan zal u snel merken dat echt beleefd luisteren snel een nieuwe routine wordt. En zo wordt die goede raad van moeders en vaders, leraars en vrienden een echt nuttig instrument. Het zal uw relaties met anderen verbeteren. U zal winnen aan vriendschap, erkenning en geloofwaardigheid. En u zal vooral winnen aan zelfvertrouwen in uw omgang met anderen.
Routines aanleren doen we relatief snel. Het duurt, afhankelijk van persoon tot persoon, tussen de drie en zeven weken. En het is niets nieuws. We moeten met vaste regelmaat nieuwe routines aanleren. Wanneer we van werk veranderen of wanneer we een nieuwe hobby opnemen. Of wanneer we in een nieuwe vriendenkring terecht komen. En wanneer er veranderingen worden doorgevoerd op onze werkplek.
Leren beleefd luisteren kan dus, voor ons allemaal. Het zal niet enkel uw leven aangenamer maken, maar ook dat van allen om u heen. Het is immers een belangrijke vaardigheid die hoort bij geweldloos communiceren. Veel succes!
